BẢO TÀNG DÂN TỘC HỌC VIỆT NAM

Với Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam (DTHVN), cộng đồng không chỉ đóng vai trò quan trọng trong sưu tầm, mà quan trọng hơn, cộng đồng cùng với Bảo tàng tham gia trưng bày, trình diễn, giới thiệu và bảo tồn di sản văn hóa. Điều đó đã làm cho các hoạt động của Bảo tàng gần gũi với đời sống, chân thật và sống động. Ngoài trưng bày, cộng đồng tham gia có hiệu quả vào hoạt động trình diễn nghề thủ công truyền thống, văn nghệ dân gian, rối nước, các trò chơi dân gian... Những công trình kiến trúc dân gian trong khuôn viên Bảo tàng đều do cộng đồng tạo dựng nên và khi cần thì chính các chủ thể văn hóa trở lại sửa chữa. Sự xuất hiện các công trình kiến trúc dân gian ở Bảo tàng làm cho mối quan hệ giữa cộng đồng và Bảo tàng thêm gần gũi, thân thiết. Và thông qua các hoạt động đó, cộng đồng trực tiếp giới thiệu, quảng bá văn hóa đến công chúng, vừa nâng cao lòng tự hào đối với di sản văn hóa, vừa góp phần bảo tồn di sản văn hóa. Sự sống động và hấp dẫn của một bảo tàng văn hóa có sự đóng góp công sức rất lớn của cộng đồng. Đây là điểm sáng và là nét mới đặc sắc trong hoạt động giới thiệu, quảng bá các giá trị di sản văn hóa của Bảo tàng DTHVN.

TẦM NHÌN

Sứ mệnh của Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam là từng bước nghiên cứu khoa học, sưu tầm, kiểm kê, bảo quản, trưng bày, trình diễn, tổ chức Hoạt động giáo dục, nhằm góp phần vào công cuộc bảo tồn sự đa dạng văn hóa của các dân tộc ở Việt Nam, ở khu vực Đông Nam Á và trên toàn thế giới.

Trực thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Bảo tàng DTHVN do Nhà nước đầu tư xây dựng và nằm trong hệ thống các bảo tàng quốc gia ở Việt Nam. 

Bảo tàng DTHVN có nhiều chức năng: nghiên cứu, sưu tầm, bảo quản, phục chế hiện vật và tư liệu về các dân tộc; tổ chức trưng bày, trình diễn và những hình thức hoạt động khác để giới thiệu, giáo dục về văn hoá của các dân tộc ở Việt Nam cũng như các nước khác...

Quá trình hình thành Bảo tàng DTHVN được xúc tiến từ những năm 80 của thế kỷ 20, khi điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước còn vô cùng khó khăn trong thời hậu chiến. Ngày 24/10/1995, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định thành lập Bảo tàng DTHVN. Ngày 12/11/1997, nhân dịp Hội nghị thượng đỉnh các nước sử dụng tiếng Pháp họp tại Hà Nội, Bảo tàng tổ chức lễ khánh thành, với sự có mặt của Phó chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình và Tổng thống Cộng hoà Pháp Jacques Chirac.

Bảo tàng toạ lạc trong khuôn viên rộng gần 4,5ha, bao gồm ba khu trưng bày.

- Thứ nhất, toà nhà 2 tầng có tên gọi Trống đồng, trưng bày về các dân tộc ở Việt Nam, bắt đầu mở cửa phục vụ công chúng từ ngày 13/11/1997.

- Thứ hai, khu trưng bày ngoài trời, được gọi là Vườn kiến trúc, rộng khoảng 2ha, xây dựng từ năm 1998 đến 2006, giới thiệu chủ yếu 10 công trình kiến trúc dân gian của 10 dân tộc ở Việt Nam.

- Thứ ba, toà nhà 4 tầng có tên gọi Cánh diều, khởi công xây dựng tháng 6/2007 và khai trương trưng bày đầu tiên vào cuối năm 2013, là khu trưng bày về các cư dân ngoài Việt Nam, trước hết là các dân tộc ở Đông Nam Á.

TRƯNG BÀY THƯỜNG XUYÊN

Bảo tàng DTHVN lưu giữ và trưng bày nhiều hiện vật văn hoá của cả 54 dân tộc Việt Nam gồm 15.000 hiện vật, 42.000 phim (kèm ảnh màu), 2190 phim dương bản, 273 băng ghi âm các cuộc phỏng vấn, âm nhạc, 373 băng video và 25 đĩa CD-Rom (tính đến năm 2000). Các hiện vật này được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau như: dân tộc, công dụng, y phục, trang sức, nông cụ, ngư cụ, vũ khí, đồ gia dụng, nhạc cụ, tôn giáo-tín ngưỡng, cưới xin, ma chay và nhiều hoạt động tinh thần, xã hội khác.

Khu trưng bày thường xuyên trong toà Trống Đồng giới thiệu tất cả 54 dân tộc ở Việt Nam. Ở đây có nhiều hiện vật thông dụng trong đời sống sinh hoạt hàng ngày của người dân. Đặc biệt phong phú là đồ vải của các dân tộc, như khố, váy, khăn... được trang trí bằng các kỹ thuật truyền thống khác nhau; đồ đan, nhất là các loại gùi, giỏ, mâm; những nhạc cụ bằng tre, vỏ bầu khô; các hiện vật nghi lễ... Cùng với hiện vật, trong các phòng trưng bày còn có ảnh và phim tư liệu, phản ánh mọi khía cạnh văn hoá vật thể, phi vật thể, những nét tiêu biểu trong đời sống và sự sáng tạo của các tộc người. Để phục vụ đầy đủ khách tham quan, tất cả các thông tin trong trưng bày, các bài viết cũng như các chú thích, đều được thực hiện bằng 3 thứ tiếng: tiếng Việt, tiếng Anh và tiếng Pháp. Bảo tàng còn soạn thảo nhiều tờ gập giới thiệu những nội dung chính, bằng tiếng Việt, Anh, Pháp, Trung Quốc, Đức, Nhật..., phát miễn phí cho du khách.

Trong khu trưng bày ngoài trời, có 10 công trình kiến trúc dân gian như: nhà rông của người Bana, nhà sàn dài của người Êđê, nhà sàn của người Tày, nhà nửa sàn nửa đất của người Dao, nhà trệt lợp ván pơmu của người Hmông, nhà ngói của người Việt, nhà sàn thấp của người Chăm, nhà trình tường của người Hà Nhì, nhà mồ tập thể của người Giarai và nhà mồ cá nhân của người Cơtu. Trong khu vườn đầy cây xanh này còn có ghe Ngo của người Khơme và cối giã gạo bằng sức nước của người Dao. Trước nhà Việt, vào các thứ Bảy và Chủ nhật có biểu diễn rối nước của các phường rối dân gian đến từ các làng khác nhau.

Các dân tộc Việt Nam

Tranh kính Indonexia

Vườn kiến trúc

Vòng quang thế giới

HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC

Các hoạt động giáo dục tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam được xã hội đánh giá cao. Đây là Bảo tàng đầu tiên ở Việt Nam tổ chức các chương trình kích thích tính chủ động của học sinh, thu hút sự tham gia hứng thú của giới trẻ.

Bảo tàng có đội ngũ chuyên nghiệp và giàu kinh nghiệm, thường xuyên tổ chức nhiều hoạt động đa dạng. Các trình diễn tại Bảo tàng do chính người dân đến từ các địa phương khác nhau thực hiện, như trình diễn nghệ thuật (múa, hát, rối nước...), nghề thủ công truyền thống (dệt, đan, gốm, tranh Đông Hồ...), ẩm thực... Sự có mặt của các chủ thể văn hoá: nghệ nhân, thợ thủ công, cũng như những người dân đến từ các bản làng để giới thiệu truyền thống của chính mình, hướng dẫn công chúng làm đồ chơi, chơi trò chơi... là nét mới trong các hoạt động của Bảo tàng. Bảo tàng DTHVN thực sự là một môi trường để khám phá, trải nghiệm, giao lưu với cộng đồng.

Bảo tàng DTHVN luôn chú trọng tổ chức các hoạt động cho công chúng là trẻ em, học sinh, sinh viên. Các hoạt động gắn việc vui chơi với giới thiệu và giáo dục về truyền thống, di sản, về sự đa dạng và phong phú của văn hóa tộc người, văn hóa địa phương. Các hoạt động trải nghiệm, hoạt động của trẻ em và gia đình, nhiều lớp học nghề thủ công cùng nghệ nhân, tham quan làng nghề và cộng đồng... đã và đang được tổ chức. Trong các dịp Tết Nguyên đán, Trung thu, ngày Quốc tế thiếu nhi, Quốc tế bảo tàng..., Bảo tàng thường xuyên tổ chức các hoạt động gắn với trò chơi dân gian, làm đồ chơi truyền thống, khám phá văn hóa tộc người...

Bảo tàng DTHVN cũng tiên phong trong việc tổ chức những chương trình thuyết trình, chiếu phim và diễn đàn khoa học cho các đối tượng công chúng khác nhau, đặc biệt là sinh viên, cũng như chương trình tập huấn dành cho giáo viên. Bảo tàng còn tổ chức chương trình giáo dục di sản tại trường phổ thông.

Tiên phong trong tiếp cận những quan niệm bảo tàng học mới, thành công trong việc đột phá đổi mới hoạt động, Bảo tàng DTHVN là bảo tàng đầu tiên ở nước ta  đa dạng hóa các hoạt động dành cho công chúng, coi trọng việc tìm các cách thức sống động để nâng cao hiệu quả giáo dục di sản đối với trẻ em. Các hoạt động giáo dục tại Bảo tàng DTHVN ngày càng phong phú và đa dạng, luôn hướng tới việc đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của công chúng.

NGIÊN CỨU

Trực thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam là một trong số ít bảo tàng ở Việt Nam có chức năng nghiên cứu khoa học. Bảo tàng đặt trọng tâm nghiên cứu vào lĩnh vực Nhân học và Bảo tàng học, góp phần tích cực vào việc bảo tồn, quảng bá, tôn vinh những giá trị văn hóa của các dân tộc. Kết quả nghiên cứu của Bảo tàng đã được công bố trong nhiều ấn phẩm và công trình khoa học. Trên cơ sở hợp tác quốc tế đa dạng, Bảo tàng DTHVN nhận được sự tư vấn chuyên môn của nhiều chuyên gia nước ngoài, đặc biệt là các chuyên gia Pháp và Mỹ. Nhờ đó, Bảo tàng luôn đi tiên phong trong việc áp dụng các phương pháp bảo tàng học hiện đại. Với mong muốn góp phần đổi mới các bảo tàng trong nước cũng như nâng cao năng lực các bảo tàng trong khu vực, Bảo tàng DTHVN luôn chia sẻ kinh nghiệm và tham gia cố vấn chuyên môn cho nhiều bảo tàng trong và ngoài nước.

Bảo tàng DTHVN có hệ thống cơ sở dữ liệu phong phú và được tổ chức theo phương pháp lưu trữ và tra cứu hiện đại: cơ sở dữ liệu thư viện, cơ sở dữ liệu hiện vật và cơ sở dữ liệu phim ảnh. Các cơ sở dữ liệu này là công cụ tiện lợi và hỗ trợ quan trọng cho công tác nghiên cứu khoa học.

Hiện nay, Bảo tàng DTHVN có đội ngũ hơn 20 nghiên cứu viên được trang bị về lý luận và giàu kinh nghiệm điền dã. Đây là lực lượng quan trọng trong việc thực hiện các dự án, đề tài khoa học cũng như xây dựng nội dung trưng bày và tư vấn tổ chức nghiên cứu, trưng bày bảo tàng. Bảo tàng DTHVN hỗ trợ để các cộng đồng giới thiệu văn hóa của họ thông qua dự án “phim cộng đồng” và các dự án khác…